Sunday, February 22, 2009

T U A K


Sebedau tu kala nganjung post pasal MOONSHINE kitai Iban tauka dikelala agi enggau kangau Arak Langkau. Bida Ai Tuak (Rice Wine) tu enggau Arak Langkau mina iya enda dipanduk tang diperam tauka ditapai aja. Nyadi Ai Tuak tu kira sebansa enggau wine enggau beer semina wine tu bekena buah (anggur tauka ipul) lalu enda digulai enggau gula; beer tu bekena bijirin bukai baka gandum enggau barli tauka jagung lalu dikisar tenyuh (mash) sebedau digulai enggau yis.

Nyadi gambar Ai Tuak iya ka diayanka ditu kira bisi sentimental value mimit mih laban Ai Tuak tu kira ti penudi sekali digaga niang ma aku suba. Disimpan dalam butul BACARDI, kira bisi begulai mimit enggau laluh arak BACARDI nya mih. Enti enda salah aku, digaga niang ma aku suba maya kami deka ngintu ari Gawai taun 2006. Tu nyau 2009 nyadi udah ka 3 taun Ai Tuak nya disimpan.

Maya agi mit suba agi ingat enggau niang ma begagaka ai tuak tu. Udah berau pulut tu mansau, aku tu sigi nadai kereja bukai mih tu, nyadi tukang makai kerak asi pulut ti disumai, chal enggau gula. Enti tuak tu maya umbas iya pengelama udah disimpan begulai enggau chiping, kira nyau udah bebereni, pan kira enggau belama ensepi asi manis tu tadi.

Niang ma suba kala madahka chara ngaga ai tuak tu. Kira ingat lalat mih tu laban enda ditulis ba bup. Bala menyadi bukai pan nusi lebih kurang sama mega chara iya. Tang tu nitihka pemayuh ti ka digaga, enti mayuh agi berau kira lain agi ga sukat iya.

3 kg berau pulut
3 kg gula
1 kg chiping
ai ti udah dipanduk

Panduk baka biasa berau pulut tu. Udah mansau, engkahka ba chapan ngulihka chelap. Tutuk tenyuh chiping ti udah dijembi lalu taburka ba pulut ti udah chelap. Simpan ba dalam benda, tajau tauka tung pelastik. Kira udah seminggu, udah bebereni asi pulut enggau chiping tu tadi, tau ditanjahka ai gula tu. Pengelama iya disimpan begulai enggau ai gula tu tadi kira nitihka peneka mih. Lama agi nyimpan kira bisa agi asai ai tuak nya. Pantis lalu simpan dalam butul kaca. Asi manis nya tadi agi tau dibanchak tauka digulai agi enggau ai gula baru tang asai iya enda sebaka iya keterubah sekali diluai.

Bisi pantang larang ga ngaga ai tuak tu. Ka ngaga, kira belalai mih anang nusi ngagai orang lalu anang bebaika utai ti masam baka buah maram, buah asam dampih tauka sema enggau alai ngaga tauka alai nyimpan ai tuak tu. Utaika bebau kuat baka belachan pan enda tau. Enti ka ngelarika 'pantang' tu tadi, tau taburka chabi atas penutup alai benda tauka tutup tung pelastik alai ngaga tuak tu tadi.

Maya kami diau ba Serian suba, niang aba aku bisi ga kala ngulai siti kulit kayu ba dalam butul ai tuak kena nambahka pemisa ai tuak tu tadi. Enti udah lama disimpan, ai tuak nya tadi tau mali nyadi mirah. Kulit kayu nya dikenaka sida Bidayuh ba Serian ngulaika ai tebu sebedau dituang dalam pulut tu tadi tang ai tuak gaga sida iya enda digulai enggau chiping.

Bala raban ba ruai radiokitai.com pan bisi ngayanka mayuh bansa enggau chara begagaka TUAK enggau chiping tu. Interesting ga laban mayuh amai ga bansa tuak tu. Ari tuak buah tampui sampaika tuak berunai (nanas). Enti tuak iya ka digaga enda entu nyadi tauka masam, nguji champur enggau kapuk.

Maya shooting Gawai Teresang Mansau ba Nanga Banyau, Baleh taun 2006 suba pan sebedau ngintu gawai besai, sida bisi ngaga siti sesi ensepi ai tuak sekayu rumah. Bepun ari ujung setak pala tangga sampai ujung setak kin. Umbas iya ga palau jamah nya suba. Nasit ga mina 22 pintu. Maya nya mih bisi ensepi tuak ti umbas iya penyamai, bebereni baru dibanchak.

Nyadi ai tuak tu mayuh guna iya kelebih agi maya ngintu ari besai, ngintu penatai temuai, ngintu maya bisi adat miring tauka kena ngangatka isi aja. Maya ari Gawai pan kekadang bisi pekit ngiga tuak ti manah. Taja pia, mayuh agi rebak baru diatu baka rindu agi ngirup ai bisa ti bukai lalu ngelengkaka ai tuak tu.